ประวัติและที่มาการแบ่งพระอารามหลวง
พระอารามหลวง หรือ วัดหลวง คือ วัดที่พระมหากษัตริย์หรือพระบรมวงศานุวงศ์ทรงสร้างหรือทรงบูรณปฏิสังขรณ์ หรือมีผู้สร้างน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายเป็นวัดหลวง และวัดที่ราษฎรสร้าง หรือบูรณปฏิสังขรณ์ แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เข้าจำนวนในบัญชีเป็นพระอารามหลวง
คำถามเรื่อง พระอารามหลวง
พระอารามหลวงชั้นพิเศษ มีวัดอะไรบ้าง ?
พระอารามหลวงชั้นพิเศษ มีเพียงวัดเดียวในประเทศไทย คือ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว)
พระอารามหลวงชั้นเอกพิเศษ มีวัดอะไรบ้าง ?
พระอารามหลวงชั้นเอก 6 วัด ชนิดราชวรมหาวิหาร มีวัดอะไรบ้าง ?
รายชื่อพระอารามหลวงชั้นเอก ราชวรมหาวิหาร 6 วัดในประเทศไทย มี 2 กลุ่ม คือ ส่วนกลางและส่วนภูมิภาค รายชื่อพระอารามหลวงชั้นเอก ราชวรมหาวิหาร มีดังนี้
- วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร (วัดโพธิ์) พระอารามหลวงกรุงเทพมหานคร
- วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร (วัดแจ้ง) พระอารามหลวงกรุงเทพมหานคร
- วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงกรุงเทพมหานคร
- วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงกรุงเทพมหานคร
- วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงสระบุรี
- วัดพระปฐมเจดีย์ราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงนครปฐม
พระอารามหลวงในประเทศไทย มีจำนวนกี่วัด ?
พระอารามหลวงในประเทศไทย มีจำนวนทั้งหมด 313 วัดทั่วประเทศไทย มี
- พระอารามหลวงชั้นพิเศษ
- พระอารามหลวงชั้นเอก
- พระอารามหลวงชั้นโท
- พระอารามหลวงชั้นตรี
พระอารามหลวงชั้นเอก มีวัดอะไรบ้าง ?
รายละเอียดพระอารามหลวง (วัดหลวง)
ประวัติและที่มาของพระอารามหลวง
แต่เดิมนั้นยังไม่มีการจัดแบ่งพระอารามหลวงอย่างเป็นทางการ เพียงแต่มีการจัดแบ่งพระอารามหลวงออกเป็นหลายชั้นตามความรู้สึกหรืออาศัยการคาดเดาตามสถานการณ์ เช่น ดูจากการพระราชทานเทียนพรรษาขี้ผึ้งหรือไม้เล่มเดียวหรือมากกว่านั้น หรือดูจากการบรรดาศักดิ์ที่พระราชทานแก่เจ้าพนักงานผู้คุมเลกข้าพระ เป็นต้น หลังจากนั้น กระทรวงธรรมการร่วมกับกระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้จัดระเบียบพระอารามหลวงเพื่อประมาณค่าบำรุงวัดหลักจากเลิกเลขวัด แต่ไม่ได้นำมาใช้เป็นเกณฑ์ในการจัดระเบียบพระอารามหลวง ดังนั้น ในปี พ.ศ. 2458 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้มีการจัดระเบียบพระอารามหลวงขึ้นอย่างเป็นระบบตั้งแต่นั้นมา
โดยในครั้งนั้น วัดที่จัดว่าเป็นพระอารามหลวงนั้น คือ วัดอันสมเด็จพระเจ้าแผ่นดิน สมเด็จพระราชินี สมเด็จพระยุพราช ทรงสร้าง ทรงปฏิสังขรณ์เป็นส่วนพระองค์หรือทรงในนามท่านผู้อื่น และอารามอันพระบรมวงศ์และข้าทูลละอองธุลีพระบาทผู้ใหญ่สร้างปฏิสังขรณ์ทรงรับไว้ในความบำรุงของแผ่นดิน ภายหลังจึงหมายรวมถึงวัดราษฎร์ที่ที่ประชาชนสร้างหรือปฏิสังขรณ์ แล้วทรงพิจารณาเห็นสมควรยกย่องเป็นพิเศษก็ทรงรับไว้เป็นพระอารามหลวง
การแบ่งพระอารามหลวงตามระดับชั้น
การจัดลำดับชั้นของพระอารามหลวง เริ่มมีขึ้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เมื่อ พ.ศ. 2458 ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดระเบียบแบ่งชั้นพระอารามหลวงออกเป็นสามชั้น แต่ละชั้นยังแยกระดับออกไปอีกหลายระดับ โดยมีสร้อยต่อท้ายชื่อวัดตามฐานะดังนี้
การแบ่งพระอารามหลวงตามกลุ่มหรือประเภท
พระอารามหลวงชั้นเอก
พระอารามหลวงชั้นเอก ได้แก่ วัดที่มีเจดียสถานบรรจุพระบรมอัฐิ หรือเป็นวัดที่มีเกียรติสูง มี 3 ชนิด คือ
- พระอารามหลวงชั้นเอกชนิดราชวรมหาวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นเอกชนิดราชวรวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นเอกชนิดวรมหาวิหาร
พระอารามหลวงชั้นโท
พระอารามหลวงชั้นโท ได้แก่ วัดที่มีเจดียสถานสำคัญ มี 4 ชนิด คือ
- พระอารามหลวงชั้นโทชนิดราชวรมหาวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นโทชนิดราชวรวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นโทชนิดวรมหาวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นโทชนิดวรวิหาร
พระอารามหลวงชั้นตรี
พระอารามหลวงชั้นตรี ได้แก่ วัดประจำหัวเมือง หรือวัดที่มีความสำคัญชั้นรอง มี 3 ชนิด คือ
- พระอารามหลวงชั้นตรีชนิดราชวรวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นตรีชนิดวรวิหาร
- พระอารามหลวงชั้นตรีชนิดสามัญ (ไม่มีสร้อยนามต่อท้าย โดยส่วนใหญ่จะต่อท้ายว่า พระอารามหลวง)
การแบ่งพระอารามหลวงตามฐานันดรศักดิ์
พระอารามหลวง ชนิดราชวรมหาวิหาร
ราชวรมหาวิหาร หมายถึง พระอารามที่พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระราชินี สมเด็จพระยุพราชทรงสร้างหรือปฏิสังขรณ์เป็นการส่วนพระองค์ โดยมีสิ่งปลูกสร้างขนาดใหญ่โตสมพระเกียรติ
พระอารามหลวง ชนิดราชวรวิหาร
ราชวรวิหาร หมายถึง พระอารามที่พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระราชินี สมเด็จพระยุพราชทรงสร้างหรือปฏิสังขรณ์เป็นการส่วนพระองค์
พระอารามหลวง ชนิดวรมหาวิหาร
วรมหาวิหาร หมายถึง พระอารามในลักษณะเดียวกับชนิดราชวรวิหาร แต่มีความสำคัญน้อยกว่าและทรงสร้างหรือปฏิสังขรณ์แล้วพระราชเกียรติแก่ผู้อื่น
พระอารามหลวง ชนิดวรวิหาร
วรวิหาร หมายถึง พระอารามที่พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระราชินี สมเด็จพระยุพราชทรงสร้างหรือปฏิสังขรณ์พระราชทานเป็นเกียรติแก่ผู้ต่ำศักดิ์ลงมา อาจเป็นวัดที่ประชาชนสร้างหรือปฏิสังขรณ์ และทรงรับไว้เป็นพระอารามหลวงและยกเป็นเกียรติยศ
ที่มาข้อมูลและรูปภาพ:
- เว็บไซต์วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี (th.wikipedia.org)
- เอกสารราชกิจจานุเบกษา, ประกาศกระทรวงธรรมการ แผนกกรมสังฆการี เรื่อง จัดระเบียบพระอารามหลวง