ทับหลัง ปราสาทขอม ความเกี่ยวข้องโบราณวัตถุและโบราณสถาน

ทับหลังและปราสาทขอมในประเทศไทย

ทับหลัง คืออะไร? มีความสำคัญอย่างไร?

ทับหลัง คืออะไร ตามความหมายของพจนานุกรมไทย หมายถึง ลวดลายที่ทําประดับไว้บนหลังตู้; ท่อนหินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่สลักเป็นลวดลายต่าง ๆ ประดับอยู่เหนือประตูเข้าปราสาทหิน;เรียกตัวไม้ที่อยู่ตอนบนหน้าต่างหรือประตูหลังกรอบเช็ดหน้า ใช้บังคับปลายเดือยบานแผละหน้าต่างหรือประตูว่า ทับหลังหน้าต่างหรือ ทับหลังประตู

ทับหลัง คืออะไร ตามความหมายทางสถาปัตยกรรม เป็น ส่วนโครงสร้างแนวนอน ทำหน้าที่รับน้ำหนักของผนังซึ่งอยู่เหนือช่องว่าง อาทิ วงกบประตูหรือหน้าต่าง และถ่ายน้ำหนักลงไปยังเสาเอ็น เพื่อยึดประตูและหน้าต่างเข้ากับผนัง

ทับหลัง คือ แผ่นหินสี่เหลี่ยมผืนผ้า วางทับบนกรอบประตูทางเข้าปราสาท เพื่อทำหน้าที่รับและถ่ายน้ำหนักส่วนขนของอาคาร แต่ทับหลังที่มีภาพจำหลักนั้นเป็น “ทับหลังประดับ” ติดตั้งอยู่หน้าทับหลังจริง มักทำจากหินทรายที่ง่ายต่อการแกะสลัก มักจะสลักตามประเพณีหรือคติความเชื่อทางศาสนา

ทับหลัง ทางสถาปัตยกรรมขอมโบราณ หมายมรวมถึง แผ่นหินสี่เหลี่ยมผืนผ้า ที่มีลวดลายจำหลักเป็นรูปต่างๆ ส่วนมากเป็นรูปเทพ เทวดา เนื่องจากทับหลัง ทางสถาปัตยกรรมขอมโบราณส่วนใหญ่เป็นปราสาทหิน สร้างขึ้นตามความเชื่อทางศาสนาฮินดู เป็นเทวสถาน สร้างถวายเป็นที่สถิตย์ของเหล่าเทพ เทวดาเพื่อทำหน้าที่คุ้มครองปกปักษ์รักษา ทับหลัง ทางสถาปัตยกรรมขอมโบราณนี้ ทำประดับไว้เหนือประตูทางเข้า-ออกปราสาท ส่วนใหญ่ทำจากหินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าสลักเป็นลวดลายต่าง ๆ ประดับอยู่เหนือประตูเข้าปราสาทหิน เช่น ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ปราสาทพนมรุ้ง จ.บุรีรัมย์

ปราสาทขอมในประเทศไทยส่วนใหญ่จะมี ทับหลัง ซึ่งมีลักษณะเป็นแผ่นหินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า อยู่เหนือกรอบประตูทางเข้า-ออก ทำหน้าที่รับน้ำหนักของชั้นหลังคา ทับหลัง มี ๒ ประเภท คือ

• ทับหลังจริง ซึ่งอยู่ชั้นใน ทำหน้าที่รับน้ำหนักชั้นหลังคา
• ทับหลังประดับ ซึ่งอยู่ชั้นนอก เป็นงานประดับสถาปัตยกรรม ซึ่งนิยมสลักลวดลาย และภาพเล่าเรื่องต่างๆ

รูปที่จำหลักลายลงบนทับหลัง สามารถบอกเล่าเรื่องราวของแต่ละยุคสมัย ทำให้ทับหลังเป็นหลักฐานสำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง ของการกำหนดอายุโบราณสถาน ประเภททศาสนสถาน และเป็นข้อบ่งชี้ได้ว่า ศาสนสถานนั้นเป็นของศาสนาและลัทธิใด

ปราสาทขอม

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ ราชวงศ์จักรี ได้โปรดเกล้า ฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อครั้งที่ทรงปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามทั้งวัด พระพุทธไสยาสน์เป็นศิลปะสุโขทัย องค์พระพุทธไสยาสน์ก่อด้วยอิฐถือปูน ลงรักปิดทองทั้งองค์ เป็นพระพุทธรูปสำคัญแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

พระบาทของพระพุทธไสยาสน์แต่ละข้าง กว้าง 1.5 เมตร ยาว 5 เมตร มีภาพมงคล 108 ประการ เป็นลวดลายประดับมุก ภาพมงคลแต่ละอย่างจะอยู่ในช่องสี่เหลี่ยมเล็ก ๆ ล้อมรอบด้วยภาพกงจักร ซึ่งอยู่ตรงกลางพระบาท ทั้งสองข้างมีภาพเหมือนกัน

สถาปัตยกรรมพระปรางค์ วัดอรุณราชวราราม

พระพุทธรูปปางค์ไสยาสน์ พระประจำวันเกิดวันอังคาร

พิกัดที่ตั้ง พระปรางค์ วัดอรุณราชวราราม

พระปรางค์วัดอรุณราชวราราม (วัดแจ้ง) ประดิษฐาน ณ วัดอรุณราชวราราม(วัดแจ้ง)

การเดินทางกราบสักการะพระนอนวัดโพธิ์ พิกัดและข้อมูลท่องเที่ยว วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร(วัดแจ้ง)