กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
นายพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (๑๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๒๓ – ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๖) มีพระนามเดิมคือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ ทรงเป็นต้นราชสกุล “อาภากร” เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๘ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ พระองค์ทรงได้รับสมัญญานามว่า “องค์บิดาของทหารเรือไทย”
พระองค์ทรงเป็นผู้วางรากฐานการบริหารงานของกองทัพเรือ ทรงได้รับการเชิดชูในหมู่ทหารเรือเรียกขานพระองค์ว่า “เสด็จเตี่ย” หรือ “หมอพร” และ “พระบิดาแห่งกองทัพเรือไทย” เมื่อปี ๒๕๓๖ มีประกาศกองทัพเรือขนานพระนามพระองค์ว่า “พระบิดาของกองทัพเรือไทย” และในปี ๒๕๔๔ แก้ไขเป็น “องค์บิดาของทหารเรือไทย”
ภายหลังจากการสิ้นพระชนม์ของพระองค์เสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรฯ ได้มีการจัดสร้างศาลและพระอนุสาวรีย์พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ มากกว่า ๕๐๐ แห่งทั่วประเทศไทย เช่น โรงพยาบาลชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ อำเภอเมือง จังหวัดชุมพร, โรงพยาบาลอาภากรเกียรติวงศ์ ฐานทัพเรือสัตหีบ, โรงพยาบาลสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ อำเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี, พระตำหนักที่หาดทรายรี จังหวัดชุมพร
พระราชประวัติกรมหลวงชุมพรฯ
ประสูติ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ แรม ๓ ค่ำ เดือนอ้าย ปีมะโรง ตรงกับวันที่ ๑๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๒๓ มีพระนามเมื่อแรกประสูติว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๘ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ นับเป็นพระองค์แรกที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาโหมด ป.จ. ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) ผู้บัญชาการทหารเรือวังหลวงและเป็นน้องสาวร่วมบิดามารดาเดียวกันกับ เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ มีพระกนิษฐาและพระอนุชาร่วมพระมารดา ๒ พระองค์ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรองค์อรรคยุพา (สิ้นพระชนม์เมื่อทรงพระเยาว์) และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส (พระนามเดิม:พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าสุริยงประยุรพันธ์ ต้น ราชสกุลสุริยง) พระองค์นับเป็นพระภาดา (ลูกพี่ลูกน้อง) กับพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยพระมารดาของพระองค์กับพระมารดาของพระนางเจ้าสุวัทนาเป็นพี่น้องกัน
สิ้นพระชนม์กรมหลวงชุมพร
หลังจากทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงทหารเรือได้ไม่นาน พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ได้กราบถวายบังคมลาเพื่อเสด็จออกไปรักษาพระองค์ (ลาป่วย) ณ มณฑลสุราษฎร์ เป็นเวลา ๑ เดือน เนื่องจากประชวรเรื้อรังด้วยโรคประจำพระองค์มาเป็นเวลานาน โดยประทับพักรักษาพระองค์อยู่ที่ตำบลหาดทรายรี อำเภอเมืองชุมพร จังหวัดชุมพร ระหว่างนั้นทรงถูกฝนและประชวรด้วยพระโรคไข้หวัดใหญ่ พระอาการได้ทรุดลงอย่างรวดเร็ว จนกระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ เวลา ๑๑ นาฬิกา ๔๐ นาที สิริพระชันษา ๔๒ ปี ๑๕๑ วัน มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ เมื่อวันที่ ๒๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง
กองทัพเรือไทยได้ถือเอาวันที่ ๑๙ พฤษภาคมของทุกปี ซึ่งเป็นวันคล้ายวันสิ้นพระชนม์ของพระองค์ เป็น “วันอาภากร“
พระกรณียกิจของกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (เสด็จเตี่ย)
ขณะที่ทรงดำรงตำแหน่งเสนาธิการทหารเรือในปี พ.ศ. ๒๔๖๕ ได้กราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) พระราชบิดา ขอพระราชทานที่ดินบริเวณ อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี เพื่อตั้งเป็นฐานทัพเรือ อันเป็นรากฐานสำคัญต่อการพัฒนากองทัพเรือต่อมา
พระราชกรณียกิจที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งคือ ทรงเป็นหมอยาไทย ในช่วงที่พระองค์ทรงออกจากประจำการ ทรงศึกษาวิชาแพทย์แผนไทยจากพระยาพิษณุฯ หัวหน้าหมอหลวงแห่งพระราชสำนัก หัวหน้าฝ่ายยาไทยแห่งประเทศไทย พระองค์ได้ทุ่มเทเวลาศึกษาตำรายาไทย เพื่อรักษาผู้ป่วยประชาชนทั่วไป โดยไม่เปิดเผยพระองค์และไม่คิดค่ารักษาพยาบาล ประชาชนทั่วไปจนรู้จักพระองค์ท่านกันดีในนาม “หมอพร”
วันสำคัญของไทย กรมหลวงชุมพรฯ (เสด็จเตี่ย)
วันที่ ๑๙ พฤษภาคมของทุกปี เป็นวันคล้ายวันสิ้นพระชนม์ของพระองค์กรมหลวงชุมพรฯ เป็น “วันอาภากร”
วันที่ ๒๐ พฤศจิกายนของทุกปี เป็น “วันกองทัพเรือ”
พิกัดสักการะ พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
พิกัดที่ตั้ง พระอนุสาวรีย์ พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์