โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ของประเทศไทย

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ของประเทศไทย ยูเนสโก ขึ้นบัญชี พ.ศ. ๒๕๖๔

โนรา หรือมโนห์รา เป็นศิลปะพื้นบ้านทางภาคใต้ของไทย มโนห์ราได้รับความนิยมมากที่สุดในภาคใต้ ลักษณะการดำเนินเรื่อง และรูปแบบของการแสดงคล้ายกับละครชาตรีที่นิยมเล่นกันแพร่หลายในภาคกลาง เดิมการแสดงโนราจะใช้เนื้อเรื่องจากวรรณคดีเรื่องพระสุธน-มโนห์รา โดยตัดตอนแต่ละตอนตั้งแต่ต้นจนจบมาแสดง เช่น ตอนกินรีทั้งเจ็ดเล่นน้ำในสระ ตอนพรานบุญจับนางมโนห์รา ตอนพรานบุญจับนางมโนห์ราไปถวายพระสุธน ฯ

การแสดงโนราจะเริ่มจากนายโรงหรือโนราใหญ่ ซึ่งเป็นตัวเอกหรือหัวหน้าคณะอออกมารำ “จับบทสิบสอง” คือ การรำเรื่องย่อต่าง ๆ สิบสองเรื่อง เช่น พระสุธน-มโนห์รา, พระรถ-เมรี, ลักษณวงศ์ เป็นต้น การแสดงโนราจะแสดงตอนไหน ยาวสั้นอย่างไร จะขึ้นอยู่กับผู้ว่าจ้างไปแสดง

โนรา ได้รับการขึ้นทะเบียนให้เป็น มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ หรือมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ จากยูเนสโก ในนาม “โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย” มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หรือ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ (intangible cultural heritage) ได้รับการสนับสนุนจากยูเนสโก โดยมุ่งเน้นไปยังวัฒนธรรมส่วนที่ในทางกายภาพนั้นจับต้องไม่ได้

โนราเป็นโรงละครนาฏศิลป์ที่มีชีวิตชีวา ท่วงท่าลีลาอ่อนช้อย และแข็งแรง บทร้องเป็นกลอนสด ผู้ขับร้องต้องใช้ปฏิภาณไหวพริบ ใช้ภาษาถิ่นทางภาคใต้ของประเทศไทย การแสดงมักประกอบด้วยการสวดอ้อนวอนยาว ตามด้วยการนำเสนอโดยตัวละครหลักที่เต้นด้วยการเคลื่อนไหวของขา แขน และนิ้วที่กระฉับกระเฉงและประณีต โดยดนตรี ๖ ชนิด คือ ทับ(คู่) กลอง ปี่ โหม่ง(ฆ้องคู่) ฉิ่ง และแตระ(กรับ) ให้ท่วงทำนองและจังหวะที่หนักแน่น นักแสดงหลักของโนรา ไม่ว่าจะเป็นชายหรือหญิง จะสวมเครื่องแต่งกายหลากสีพร้อมมงกุฎหรือผ้าโพกศีรษะ ลูกปัดแลดูคล้ายปีกนก และหางหงส์ที่มีลักษณะเหมือนกินรี (นก) นักแสดงยังสวมเล็บโลหะยาวที่ม้วนงอออกจากปลายนิ้ว คล้ายกับเล็บกินรี

โนราเป็นแนวปฏิบัติของชุมชนที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมและสังคมอย่างลึกซึ้งสำหรับคนภาคใต้ของประเทศไทย การแสดงใช้ภาษาถิ่นภาคใต้ ดนตรี และวรรณกรรมเพื่อเสริมสร้างชีวิตทางวัฒนธรรมและความผูกพันทางสังคมในหมู่คนในท้องถิ่น โนราห์มีอายุมากกว่าห้าร้อยปีในศูนย์ชุมชนท้องถิ่นและงานวัดและกิจกรรมทางวัฒนธรรม และส่งต่อผ่านการฝึกอบรมโดยผู้เชี่ยวชาญในบ้าน องค์กรชุมชน และสถาบันการศึกษา

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ของประเทศไทย ปี ๒๕๖๔

1. โขน มีชื่อที่ขึ้นทะเบียนว่า “โขน ละครรำสวมหน้ากากในไทย“ ขึ้นบัญชีปี พ.ศ. ๒๕๖๑
2. นวดไทย มีชื่อที่ขึ้นทะเบียนว่า “นวดไทย การนวดแผนไทย“ ขึ้นบัญชีปี พ.ศ. ๒๕๖๒
3. โนรา มีชื่อที่ขึ้นทะเบียนว่า “โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย“ ขึ้นบัญชีปี พ.ศ. ๒๕๖๔

การแบ่งกลุ่ม มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย

การแบ่งกลุ่ม มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย โดยแบ่งตามการขึ้นทะเบียนของยูเนสโก โดยการขึ้นทะเบียนมรดกทางวัฒนธรรม จัดแบ่งไว้ ๓ กลุ่ม เพื่อความชัดเจน ดังนี้

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทยที่ขึ้นทะเบียนแล้ว

รายการที่ขึ้นทะเบียนแล้ว (Inscribed) ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมฯ

• โขน ละครรำสวมหน้ากากในไทย (ขึ้นบัญชี พ.ศ. ๒๕๖๑)
• นวดไทย การนวดแผนไทย (ขึ้นบัญชี พ.ศ. ๒๕๖๒)
• โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย (ขึ้นบัญชี พ.ศ. ๒๕๖๔)

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทยที่เสนอขึ้นทะเบียน

รายการที่เสนอขึ้นทะเบียนแล้ว อยู่ระหว่างการพิจารณาของยูเนสโก (On-going nominations)

• สงกรานต์ในประเทศไทย
• ต้มยำกุ้ง

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทยที่เตรียมเสนอขึ้นทะเบียน

รายการที่เตรียมเสนอขึ้นทะเบียน

• มวยไทย
• ผีตาโขน

ที่มาข้อมูลและรูปภาพ:

• เว็บไซต์มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (ich.culture.go.th)
• เว็บไซต์มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม องค์การยูเนสโก (ich.unesco.org)
• เว็บไซต์วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี (th.wikipedia.org)